Uyku bozukluklarını uyku şeklinizde değişikliğe neden olan durumlar olarak tanımlayabiliriz. Uyku ile yaşanan sorunlar kişinin genel sağlığını, güvenliğini ve yaşam kalitesini etkileyebileceği bir gerçektir. Uzmanlar gece başına altı ile dokuz saat uyumanın yeterli olduğunu bildiriyorlar. Yetişkinlerin yaklaşık %50 si ara sıra uykusuzluk nöbetleri yaşarlar. Her on kişiden birinde ise sürekli uykusuzluk problemi vardır. Uyku sorunları kendi başına ortaya çıkabildiği gibi bazı tıbbi veya psikiyatrik sorunlar nedeniyle de görülebilir. Bu sorun kısa zaman yaşanabildiği gibi uzunda sürebilir. Kısa süreli uykusuzluk bir geceden birkaç haftaya kadar uzanan durumdur. Bir kişinin bir ay veya daha uzun süre haftada en az üç gece uykusuz kalması durumunda ise uzun süreli yani kronik uykusuzluktan bahsedilir. Kısa süreli uykusuzluk yaşam streslerinden, iş kaybı, iş değişikliği, sevilen birinin ölümü, taşınma, hastalık, ışık, gürültü, aşırı sıcak gibi faktörlerden kaynaklanabilir. Uzun süreli uykusuzluk ise daha çok depresyon, kronik stres, ağrı gibi nedenler ile birliktedir.
Uyku bozukluklarının başlıcaları:
1.Uykusuzluk veya yetersiz uyku. 2. Aşırı uyku hali. 3.Uyku apnesi. 4.Uyku esnasında yaşanan hareket sorunları. 5.Sık uyanmak. 6. Uyanma ve uykuya dalma güçlüğü.
Yetersiz uyku sorunları : Uygun miktarda veya kalitede uyku almamak kişi kendisini oldukça yorgun hisseder. Bu durum özellikle çocuklarda öğrenme güçlüğüne, her yaştan insanda hafıza bozukluğuna, kişilik değişikliğine ve depresyona yol açabilen bilişsel sorunların oluşmasına neden olur. Uykudan mahrum kişilerde karar vermede güçlük, sinirlilik, performans sorunları, yavaş tepki verme gibi durumlarla karşılaşmaları olasıdır. Bu da onları otomobil ve iş kazaları için risk altına sokar. Uyku kaybı obezite, diyabet ve kalp hastalıklarının gelişmesine katkıda bulunarak kişilerin yaşamını olumsuz olarak etkiler.
Uyku bozukluğunun belirtileri
Aşağıdaki belirtilerden en az üç tanesini yaşıyorsanız uyku ile ilgili sorunlarınız var demektir.
1. Sürekli olarak gündüzleri uyuma ihtiyacı hissetmek. 2.Uykuya dalmakta güçlük çekilmesi. 3. Geceleri sık sık uyanmak ve tekrar uyuyamamak. 4.Uyumak için sürekli uyku getiren ilaçlara gereksinim olması. 5.Uzun süreli uyumuş olunmasına rağmen kendini dinlenmiş hissetmemek. 6. Başkaları tarafından sık sık uykulu göründüğünüzün söylenmesi. 7. Sabahları istenenden daha erken uyanma. 8.Üşüdüğünüzde uykuya geçmekte zorlanma. 9. Uyku durumundayken nefes durması. 10. Gülerken veya ağlarken birden uyku durumuna geçme. 11.Televizyon izlerken veya uzun süre hareketsiz kalındığında uyku haline geçme. 12. Araç veya iş makinesi kullanırken uyku gelmesi. 13. Gün içinde konsantre olmakta zorlukların yaşanması. 14.Uykuya dalarken halüsinasyon görmek. 15. Uyku sırasında bilinçsizce tekme atmak. 16.İş veya okulda performans sorunları. 17.Fiziksel bir aktivite sırasında uyku moduna geçmek. 18. Hafıza ile ilgili sorunlar. 19. Olaylara tepkilerin azalması ve çevreye ilgisizlik. 20. Sabah uyanıldığında kas ve eklem ağrıları olması. 21. Mide ağrısı veya kronik öksürük şikayeti.
Uyku bozukluğunun nedenleri
Tıbbi fiziksel hastalıklar : Astım, kemik ağrıları, ülser ve ameliyat sonrası başta olmak üzere bir çok hastalığın seyri sırasında genellikle nefes alma problemleri veya ağrı nedeniyle uyku sorunları yaşanabilir.
Uyku apnesi : Uyku esnasında solunumun kısa süreli kesilmesi nedeniyle kişinin bir anda uyanmasına yol açan önemli bir uyku bozukluğudur. Uyku apnesi sorunu yaşayan kişiler yaşadıkları bu sorunu genellikle ertesi gün hatırlamazlar. Bu durum tekrarlayan zaman dilimi içerisinde kişide yorgunluk ve halsizlik oluşmasına yol açar. Kişi bu nedenden ötürü sürekli huzursuzdur. Gündüz uyku hali ve konsantrasyon problemleri vardır. Tedavi edilmesse ciddi bir sorunlara neden olur. Uyku apnesi yüksek seste horlayan, aşırı kilolu, yüksek tansiyonu olan, burun ve boğazında sorun olan kişilerde daha çok görülür. Burun ve ağız içerisinde hava yollarını her hangi bir nedenden daraltan (büyük geniz eti gibi) durumlar uyku apnesine neden olabilir. Tedavi edilmesi gerekli olan ciddi bir uyku bozukluğudur. Tedavisi kişinin solunum yollarının durumuna göre değişiklik gösterir. Rahat solunum alması için ameliyatta gerekebilir. CPAP denilen ve basınçlı hava makinesi tedavi yöntemlerinden birisidir. Hastaya gece uyurken takılan bu maske basınç sayesinde solunumun durmasını önleyerek kişinin rahat uyumasını sağlar.
Huzursuz bacak sendromu : Bacakları hareket ettirmek için yoğun ve karşı konulmaz bir dürtüye neden olan ve bu nedenle uyku sorunlarına yol açan nedeni bilinmeyen kronik seyreden bir hareket bozukluğudur. Hareket etmek rahatsızlık hissini azaltır. Bu nedenle bu şikayeti olan kişiler rahatsızlık hissini hafifletmek için dolaşmak veya bacaklarını sallamak isterler. Tipik olarak akşamları ortaya çıkan bu rahatsızlık uykuya dalmayı veya uykuda kalmayı zorlaştırır. Şikayeti olanlar gece rahat bir uyku uyuyamadıklarından ertesi gün halsiz oldukları gibi dalgınlık ve konsantrasyon sorunları da yaşarlar. Bu şikayetin nedeni tam olarak bilinmese de kas hareketlerini kontrol etmek için beyin tarafından salgılanan dopamin maddesinde ki bir dengesizlikten kaynaklandığı düşünülmektedir. Kesin bir tedavisi olmasa da bazı önlemler alarak şikayetler azaltılmaya çalışılır. İlaç çalışmaları henüz son aşmaya gelmemiştir.
Narkolepsi : Narkolepsi halk arasında uyku hastalığı olarak ta bilinir. Normal dışı zamanlarda oluşan uyku halidir. Narkolepsi uyku ve uyanıklılığın kontrolünü etkileyen nörolojik bir uyku bozukluğudur. Bu şikayeti yaşayanlar gündüzleri aşırı uyku hali ve kontrol edilemeyen uykuya dalma atakları yaşarlar. Bu ani uyku atakları, günün herhangi bir saatinde veya her hangi bir aktive sırasında ortaya çıkabilir. Narkolepsinin nedeni tam olarak bilinmiyor. Uyumayı sağlayan bazı nörokimyasal maddelerin fazla salgılandığı görüşü bu gün için kabul edilen tek var sayımdır.
Psikiyatrik nedenler : Depresyonu olan kişilerin uykusuzluk da dahil olmak üzere uyku sorunları yaşama olasılığı çok yüksektir. Anksiyete, bipolar ve obsesif-kompulsif bozuklukları olanlar da öyle. Bunun haricinde depresyon kendisini uykusuzluk olarakta gösterebilir. Bu hastalarda uykusuzluk intihar riskini arttırabilir.
Gece vardiyasında sürekli çalışmak: Bu çalışma uykunun biyolojik saatlerinin bozulmasına neden olur. Vardiyalı çalışma bozukluğu ( aynı zamanda vardiyalı çalışma uyku bozukluğu olarak da bilinir) öncelikle geceleri, sabah erken saatlerde ve işleri için dönüşümlü vardiyalarda çalışan kişileri etkiler. Bozukluk, çalışanlar işteyken veya uyumaya çalıştıklarında sorunlar yaratabilir. Vardiyalı çalışma sabah 6 ile aksam 19 saatleri dışında kalan herhangi bir çalışma saatini içerebilir. Sorunları uykusuzluk, uyanıkken aşırı uyku hali ve tekrarlayan uyku kaybıdır. Vardiyalı çalışma bozukluğu tanısı için çalışanların yeterince uyuma girişimlerine rağmen en az bir ay boyunca uyku sorunları yaşaması gerekir.
İlaçlar : Bazı hastalıkların tedavisi sırasında kullanılan ilaçlar uyku düzenini bozabilirler. Bir ilacın uyku bozukluğuna yol açması durumunda alternatif ilaçlar veya farklı tedaviler düşünülmelidir.
Horlama : Aynı ortamı paylaştığınız kişinin sürekli horlaması rahatsızlık verebilir. Horlama bir yerde gürültü sorunudur. Zararsız olmasına rağmen başkalarının uykusunu engelleyerek sıkıntı yaratabilir.
Diğer nedenler : Sık ve fazla alkol kullanımı, belirli saatten sonra çok çay ve kahve içilmesi
Uyku bozukluklarının teşhisi: Uyku sorunuzu olduğunu düşünüyorsanız bir sağlık kuruluşuna baş vurmanızı öneririm. Doktorunuz ilk olarak fiziksel muayene yapıp bazı testler isteyebilir. Bu ilk muayenede uykusuzluğa neden olabilecek bir fiziksel şikayetinizin olup olmadığını anlamada faydalı olacaktır. İkinci aşama bir uyku kliniğinde polisomnogram yaptırmanızdır. Bu tetkik uyurken tüm uyku aktivitelerinin elektronik olarak kaydedilmesiyle gercekleşen bir araştırma yöntemidir. Beyin aktivitelerinin yanı sıra solunum, horlama, bacak hareketleri, kalp ritmi, yatış pozizyonu tüm gece boyunca incelenip doktorunuzun incelemesi için kaydedilir.
İyi bir gece uykusu için ipuçları 1.Yatak odanızın rahat, serin ve karanlık olmasını sağlayın. 2. Gürültülü bir ortam varsa kulaç tıkacı kullanabilirsiniz. 3. Olumlu düşünün. ‘’Bu gece uyuyamazsam yarın günü nasıl geçireceğim?’’gibi olumsuz düşünceler ile yatağa girmeyin. 4.Yatak odanızda televizyon izlemeyin, yemek yemeyin ve bilgisayar kullanmayın. 5. Yatmadan önce zihninizi boşaltmaya çalışın bunun için ertesi gün yapacaklarınızın bir listesini yatmadan önce hazırlamak iyi bir fikirdir. Geceleri yatakta endişe ve fazla düşünme olasılığını azaltacaktır. 6. Yatmadan önce ılık bir banyo yapın, rahatlatıcı bir müzik dinleyin ve düzenli kitap okuyun. 7.İzin günleri dahil olmak üzere aynı saatte yatın ve aynı saatte kalkmaya çalışın. 8.Gevşeme egzersizleri, yogo ve meditasyon faydalı sonuç verecektir. 9. Yirmi dakika içerisinde uyuyamazsanız yatak odanızdan çıkın. Başka bir odada kitap okumayı deneyin. 10. Saatinizi sadece alarm için kullanın. Uyurken saatinizi ters çevirin ve sürekli saatte bakmayın. 11. Gündüzleri şekerleme yapmaktan kaçının. Çok zorunlu olursa otuz dakikayı geçirmeyin. 12. Yatmadan en az dört saat önce çay, kahve, soda, kola içmeyin. 13. Akşamları ağır yemekten kaçının. 14. Süt yoğurt gibi atıştırmalıklar daha kolay uykuya dalmanıza yardımcı olacaktır. 15. Yatmadan en az dört saat önce ve gece boyunca alkol ve tütünden kaçının. 16. Düzenli egzersiz yapın. 17. Doktorunuz tavsiye etmezse uyku getirecek ilaçları kullanmayınız.
Uykunuzla mücadele ediyorsanız doktorunuza gitmekten çekinmeyiniz. Sağlığınız ve dolayısıyla yaşam kalitenizin iyi bir uykuya bağlı olduğunu biliniz.
Cem Aydemir < [email protected]
Yorum yazarak Haber Hürriyeti Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Haber Hürriyeti hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Haber Hürriyeti editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Haber Hürriyeti değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Haber Hürriyeti Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Haber Hürriyeti hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Haber Hürriyeti editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Haber Hürriyeti değil haberi geçen ajanstır.