YAVRUNUZUN SAYFASI
USTALARA SAYGILARIMIZLA…
ZİHİNLERİMİZDE LEZZET BIRAKAN KARİKATÜRİSTLERİMİZDEN OĞUZ ARAL
Karikatürist, pandomimci ve çizgi film yapımcısı olan Oğuz Aral dünya tarihinde en fazla satan 3. mizah dergisini kurmuştur.
Oğuz Aral, 1936’da İstanbul Silivri’de doğmuştur. Öğrenim hayatına Davutpaşa Lisesi’nde devam etmiş ardından, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ni kazanmıştır. Ancak, Akademi’de üçüncü sınıfa geldiğinde okuldan ayrılmıştır.
15’li yaşlarda ilgi duyduğu mizah alanına yönelmiş ve çeşitli dergi ve gazetelerde karikatür çizmeye başlayarak meslek hayatını oluşturmuştur. İleriki dönemlerde tirajı 500 binleri bulan ve bu sayıyla da dünyanın en çok satan üçüncü büyük mizah dergisi konumuna yükselen Gırgır’ı çıkarmıştır.
İlk çizimlerine 14 yaşında başlayan Oğuz Aral’ın çok kısa bir süre içerisinde yetenekleri fark edilmiş. 17 yaşında Türkiye’nin en uzun ömürlü mizah dergisi Akbaba’nın karikatüristleri arasına katılmayı başarmış ve 19 yaşına geldiğinde ilk çizgi romanını yayımlamıştı. Tef, Taş ve Dolmuş gibi dönemin önemli muhalif dergilerinin aranan Altın Bilek unvanlı karikatürcüsü olmuştu.
İlk evliliğini Sevil hanım ile yapan Oğuz Aral, ikinci ve son evliliğini Tolga Tiğin ile yaptı, çiftin beraberliği Oğuz Aral'ın vefatına kadar devam etti.
Gırgır dergisini çıkartmadan önce uzun süre pandomim (sessiz tiyatro) gösterileri yapan Aral, ülkenin pek çok yerinde turnelere çıktı. TRT'de yayınlanan çizgi filmler de hazırlayan usta sanatçı ayrıca Türkiye'nin ilk canlı karikatür stüdyosunu kurdu ve burada reklam filmleri yaptı.
1970’li yıllarda Gün Gazetesi’nde, Gırgır adında küçük bir köşede çizmeye başlayan Aral, giderek değişen çizgisiyle ve yeni katılan çizer kadrosuyla artık bir tam sayfa olarak çıkmaya başlar. Gırgır’ın yayınladığı karikatürler aslında Gün Gazetesi’nde çıkan haberlerin bir tür espriyle çizilmiş halleridir. Gırgır’ın bu gelişimi, daha sonra Oğuz Aral tarafından ayrı bir dergi olarak çıkarılması kararını aldıracaktır.
Ayrı bir kitap olarak yayınlanan Gırgır, o güne değin Gün Gazetesi’nde yayınlamış olduğu bütün karikatürlerin, sayfalarının bile değişmeden kitap halinde yayınlanır. Grafik yapısı apayrı bir özelliğe sahip olan kitap, Gün Gazetesi’nden tamamen ayrılarak bir dergi şeklinde yayınlanmaya başlanmıştır. 1972’de yayın hayatına “Geçim derdini, can sıkıntısını, aşk yarasını, karı-koca kavgasını şipşak keser. Her derde devadır, gırgır da gırgır.” sloganıyla başlayan Gırgır 1989’a kadar yayınlanmıştır.
Kardeşi Tekin Aral ile birlikte çıkarttıkları Gırgır dergisi, zaman zaman 1.000.000'a ulaşan haftalık tirajı ile dünyanın en çok satan üçüncü mizah dergisi oldu. Siyasi, ekonomik, sosyo-politik eleştiriler içeren ve halkın üzerinde büyük bir etkisi olan Gırgır'ın yönetimi 1989’da Aral'ın elinden zorla alındı. Latif Demir, Mehmet Çağçağ, Metin Üstündağ, Gani Müjde gibi onlarca ünlü karikatürist ve yazar, Oğuz Aral'ın yönetimindeki Gırgır dergisinde yetişti.
Gırgır'ın zorla elinden alınmasıyla Avni dergisini kurdu.
Sevilen karakteri Avanak Avni'nin adıyla kurulan bu dergi, 1996’ya kadar yayın hayatını sürdürdü. Derginin kapanmasının ardından Hürriyet Gazetesi'ne geçen Aral, aramızdan ayrılana kadar karikatür ve yazılarını bu gazetede yayınladı.
Türkiye’yi karikatürleriyle Avrupa’ya ilk tanıtanlardan Oğuz Aral karikatüristliği yanında başka etkinliklere ve yeteneklere de sahipti. Onun çok yönlülükleri arasında pandomim sanatçısı ve öğretmeni, tiyatro yöneticiliği, bağlama ustası, yazar, senarist, grafikçi, seramik ve ebru ustası, ressam, aşçı, ticaret adamı, çizgi film yapımcılığı ve en önemlisi mizah ustalığını sayabiliriz. Yönettiği tiyatro oyunları ise Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Keşanlı Ali Destanı’dır.
Bu çalışmaları arasında özellikle Türk çizgi film yapımcılığını önemli bir noktaya taşıyacak çalışmalar yapmış, Anadolu’nun çeşitli bölgelerine pandomimi taşıyarak bu sanat dalının tanınmasına olanak sağlamıştır. Pandomim sanatçılığı yaparken başına gelenler ise ayrı bir mizah konusudur. Sözsüz oyun için, komünizm propagandası soruşturması açıldığında kendisini şöyle savunur: “Bizde söz yok ki, nasıl suç olur?” Hem bu soruşturma, hem de savunması gerçek bir mizah örneği değil midir?
Çeşitli tiplemeleriyle tanınan sanatçı, Avanak Avni tiplemesinin de yaratıcısıdır.
Bunların yanı sıra Hayk Mammer, Köstebek Hüsnü, Utanmaz Adam ve Vites Mahmut gibi tiplemeleriyle de son derece ünlüdür. Oğuz Aral’ın karikatürleri ve Huysuz İhtiyar başlığı altında yazdığı mizahi öyküleri ölümüne kadar Hürriyet Gazetesi’nde yayınlanmıştır.
Bu köşesiyle ilgili olarak karikatürist Cihan Demirci’ye şöyle demiştir: “Bir kere ben resim hayal edebiliyorum, yazarlar resim hayal edemez, kelimelerle düşünür. Bu, bir avantaj, ama ikincisi yazarlık çok zor bir şeymiş, yani Allah sizi korusun çok kaypak bir şey. Şimdi çizgide bir şey çizersiniz, onu beğenmezseniz oturur tekrar çizersiniz hallolur, ama sözcükler öyle değil ki gaydırı kuppak Cemilem işte!… Şimdi cümleyi böyle yapıyorsunuz olmuyor, çevirip başka türlü yazıyorsunuz, bu defa da başka türlü bir anlam çıkıyor ortaya. Halbuki ben başka bir şey anlatmak istiyorum. Bir de bakıyorsunuz yazmaya, ortaya anlatmak istediğiniz değil bambaşka bir şey çıkabiliyor. Yani yazarlık kötü bir şeymiş, iyi ki geç başlamışım…”
Gırgır aslında bir çeşit mizah okulu olarak göreve başlamıştır. Çiçeği Burnundakiler adıyla konulan genç ve yeni çizerler köşesi sayesinde halkın mizah eğilimine de son derece yakından tanık olmuştur.
1950’lerden sonra mizah dergilerindeki çizgi gücü giderek yazıya yaklaşmaya başlamış, ama genellikle yazının gölgesinde kalmıştır. Oğuz Aral Gırgır’da bu anlamda bir devrim yaparak tamamen çizgi ağırlıklı bir mizah anlayışı yarattı ve bir yerde yazıyı da çizgiye dönüştürmüş oldu.
Gırgır’ın diğer bir önemli özelliği ise şimdiye kadar bir olan yazar-çizer kadrosunun işlevsel olarak ayrılmasıydı. Böylece dergide bir espri bulucu, bir de bulunan espriyi canlandırıcı iki grup olmuştur. Bu şekilde yayınlanan karikatürler arasında bir çizim bütünlüğü sağlanırken, alta atılan imzalar da biri çizer, biri yazar olmak üzere ikiye çıktığı görüldü.
Bu sıralananlar içinde Avanak Avni’nin ayrı bir yeri vardır. Avanak Avni, karikatürist Oğuz Aral’ın Gırgır sayfalarında yarattığı ünlü bir çizgi kahramandır. Oğuz Aral, ofis-boy olarak çalışan Rıza Külegeç’ten (oyuncu Dağhan Külegeç’in babası) esinlenerek bu karikatürü yaratmıştır. 70’li yıllarda Gırgır Dergisi’nin büyük satış rakamlarına ulaşması ile popüler olmuştur.
Avni’nin ünü, Türkiye sınırlarını aşmış; Güney Afrika’daki ırkçı olaylara karşı, Meksika’da ise ABD emperyalizmi karşıtı grupların sembolü olmuştur. Fransa’da AB anayasasına karşı çıkan gruplar da Avanak Avni tipini kullanmışlardır.
Çalışma hayatındaki titizliği ile bilinen ünlü karikatürist, beğenmediği işleri tekrar çizdirir, çalışanlarına karşı tatlı-sert bir tutum içinde davranırdı. Çalıştığı dergilere yollanan amatör karikatürleri tek tek inceler, yayınlanmaya uygun bulduklarına mutlaka telif hakkını öderdi.
Titiz ve ısrarlı çalışmaları, uzun iş saatleri, çay, kahve, sigara ve rakıya olan aşırı düşkünlüğü, zaten yaşı ilerlemiş olan Aral'ın sağlık durumunu gittikçe kötüleştirmekteydi. Bozulan sağlık durumunu düzeltmek için pek çok ameliyat geçirdi; fakat günlük alışkanlıklarından da vazgeçmedi. Bodrum'da tatil yaparken rahatsızlanan Aral, 26 Temmuz 2004’de aramızdan ayrıldı.
Lakabı "Huysuz İhtiyar"'ı kendisi koymuş olan Oğuz Aral'ın "gereksiz taramalardan kaçın" sözü, yetiştirdiği her usta tarafından kendi öğrencilerine aktarılmaktadır. Yetiştirdiği mizahçılar ve çalışma arkadaşları tarafından 2005’te Cihangir Parkı'na dikilen heykeli, daha sonra iki defa saldırıya uğramış, her seferinde tekrar yapılarak yerine konulmuştur. En son 2008 Şubatında gerçekleşen üçüncü saldırıdan sonra heykel onarılamayacak duruma gelmiş, yerine yenisinin konulmasına karar verilmiştir.
Ünlü Karikatür Tipleri; Avanak Avni, Vites Mahmut, Utanmaz Adam, Hayk Mammer.
Çıkarttığı Mizah Dergileri; Gırgır, Avni
Yönetmenliğini Yaptığı Tiyatro Oyunları; Huysuz İhtiyar, Keşanlı Ali Destanı.
Yarattığı Çizgifilmler; Koca Yusuf, Direkler Arası, Ağustos Böceği ile Karınca.
OĞUZ ARAL USTA’YA SAYGILARIMIZLA…
***
Murat Tepebaşılı
*
YAŞAMÖYKÜSÜ İKİ KAYNAKTAN DERLEME
http://www.leblebitozu.com/mizahin-abisi-oguz-aralin-hayati-ve-karikaturleri/
Sanat, Mizah, Karikatür İlişkisi ve Türkiye’den Üç Örnek, Seyriadem
Yorum yazarak Haber Hürriyeti Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Haber Hürriyeti hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Haber Hürriyeti editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Haber Hürriyeti değil haberi geçen ajanstır.
Şimdi oturum açın, her yorumda isim ve e.posta yazma zahmetinden kurtulun. Oturum açmak için bir hesabınız yoksa, oluşturmak için buraya tıklayın.
Yorum yazarak Haber Hürriyeti Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Haber Hürriyeti hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Haber Hürriyeti editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Haber Hürriyeti değil haberi geçen ajanstır.