İbn-i Sina

İbn-i Sînâ veya Ebû Alî Sînâ, Batılıların söyleyişiyle Avicenna İslam'ın Altın Çağı'nın en önemli hekimlerinden astronomlarından, düşünürlerinden ve yazarlarından biri olarak kabul edilen Fars polimatve polimerik erken tıbbın babası.

Kitap, dünyada ilk kez kanıta dayalı tıp, deneysel tıp, klinik testler, verimlilik analizi, risk faktörü ve sendroma dayalı hastalık teşhisi gibi kavramları gündeme getirdi.

Kitapta, ilaçların deneysel amaçlı kullanımı sırasında uyulması gereken kurallar veriliyordu. Klinik farmakoloji konusunda, deneysel bir yaklaşım öneriliyordu.

Kitapta kanser tedavisi için hindibanın yararına yer verilmişti. Tümör, ameliyatla alınırken kanserli bölgenin iyi temizlenmesi öneriliyordu.

Çam ve okaliptus yağı koklamanın, solunum sistemine yararı anlatılıyordu. Kan basıncı ve nabız saymaya önem verilmesi de dikkat çekicidir.

Verem gibi mikrobik hastalıkların bulaşıcı özelliği ve karantinaya almanın önemi de vurgulanmıştır. İbn-i Sina’nın kan dolaşımını çok iyi bildiği de anlaşılmaktadır.

Kitap, bazı hastalıklarda psikolojik etkilere dikkat çeker ve ruh hastalıklarında müzik dinletmenin yararını anlatır. Ameliyat sırasında hastaya anestezi amacıyla, aromatik maddelere veya narkotik ilaçlara batırılmış sünger koklatılması da önerilir.

“ Türk tıp tarihinde İbn-i Sina ve Biruni gibi ünlü tıp alimleri, birçok bitki ve kokusu gibi, gülün de birçok hastalığı önleyici ve giderici olduğunu söylemiş ve hastalar üzerinde uygulamışlardır. Bu alimler, gülü akıl hastalarının tedavisinde kullanmış ve hafızayı açtığını, belleği güçlendirdiğinigörmüşlerdir. Nitekim, bir Alman araştırma grubu, denekleri gül kokulu bir odada uyuttuktan sonra zeka ve algılama seviyelerinin arttığını görmüş, daha sonra bir Türk araştırma grubu da gülle beslenen farelerin hafızalarının güçlendiğini ispatlamıştır.”

İbn_i Sîna histeri ve depresyon hastalıklarını ilk tedavi eden kişidir. (Ayten, 2012, 59).

Aşk acısı çekene menekşe yağı koklatın demiştir. Eğer aşk acısı çekenlerde hüzün uykusuzluk, sayıklama meydana geliyorsa akli dengesini kaybetmesinden korkarız . Bu durumda çorba gibi sıvı yiyeceklerle beden nemlendirilmelidir. Her gün hamama götürülür menekşe yağı koklatılır bu bedenin ilacıdır. Ruhun aşkına gelince bu bir psikolojik hastalık türüdür bu kişiye nasihat edilmelidir ve meşgul edici uğraşlar verilmelidir.

Bu şekilde aromaterapi ve telkin tedavileri uygulamıştır.

Ayrıca eserinde hastanın ayağı sıcak yağla ovulur ifadesine yer vermiştir. Yani tedavilerinde refleksolojiyi de destekleyici tedavi olarak kullanmıştır.

Resim: İbn-i sina ‘yı Rey ve Tataristan hükümdarı Kabus Vaşgmir’in aşk hastalığından müzdarip yeğenini muayene ederken gösteren bir minyatür.

Orta çağda ilk olarak İbni Sina tarafından uygulanan su buharı distilasyonu tekniği ile uçucu yağ üretimi daha da geliştirilmiş ve ürün çeşitliliğinde de büyük artmalar gözlenmiştir. Benzer üretim tekniği antik çağlarda Çinliler, Hintliler, Persler, Yunanlı ve Romalılar tarafından da kullanılmıştır.

Günümüzden 4000 yıl önce Mısırlılar sedir ağacının kuru distilasyonu ile sedir katranı elde etmişlerdir.

Kitabın 5.cildinde yer alan terkipler , hazırlanışları ve ne için kullanıldıkları burada açıklanacaktır

Nar şurubu : Bu şurup fazlalıkların mide ve bağırsaklara akması durumunda oluşan uzun süren hummalar mide sıcaklığında, midedeki sindirim bozukluğunda yararlı olur. Diüretikolarak etkilidir, bağırsakları temizler.

Hazırlanması: İnce kabuklu, kırmızı ve olgun nar sıkılır, dövülür ve çıkan suyu 1/3 ü kalana kadar pişirilir ondan sonra şeker ilave edilir ve kullanılır.

Sedir ağacı reçinesinden yapılan şurup: bu terkip kronik öksürüğe, özellikle ateş yoksa yararlıdır. Isıtıcıdır, incelticidir. Göğüs ağrısına, kaburga ağrılarına, gribe bağırsak ülserlerine bağırsak ağrılarına ve akciğer ağrılarına yararlıdır. Ateş düşürücüdür, karındaki kurtları düşürür, kulağa damlatılırsa kulak ağrısını yok eder.

Hazırlanması: Çam reçinesi tatlı su ile yıkanır 450 gr. Öz suyu ile onun reçinesinin 30 gr.ı karıştırılır. Onların etkisi uzun sürelidir.

Zufa otu ile yapılan şurup: Bu ilaç göğüs, akciğerhatalıkları, kronik öksürük ve astıma iyi gelir.Diüretiktir ve aybaşı düzensizliklerine iyi gelir.Grip ve titreten ateş için yararlıdır ve muazzam bir menstrüel kan söktürücüdür.

Hazırlanması: 450 gr. Dövülmüş zufa otu yaprakları, bir parça ince keten bezin içine bağlanır ve bu bezden torba bir kova içine konur ve kabın dibine kadar batırılır. Bu süreçte zufaotunun potansiyeli ortaya çıkar ve tatlı su ile kaynatılır. Onlar 40 gün karıştırılır ve sonra bir kaba konup saklanır.

Hummas (kuzu kulağı) ile yapılmış bambu dalı tabletleri: Safravi hummalarda (nöbetlerde) , özellikle eğer bağırsak gevşekliği ile birlikteyse , yararlıdır.

Diken üzümü tableti: Onlar karaciğer ağrılarını ve ona ateş eşlik ediyorsa, susuzlukta ve sarılıkta uygundur.

Kitabın birinci cildinde çocukları etkileyen hastalıklar burada açıklanacaktır.

Kabızlık:

Bazen çocuklar kabız olur. Bu hal saf, katı balla ve ya az miktarda yabani nane ile karıştırılmış bal ve sade ve ya yanmış zambak kökünden yapılmış ilaç fitili ile tedavi edilir. Fare gübresi de fitil olarak kullanılabilir. Bal ağızdan verilir. Hint nohutu tohumu kadar terebentin reçinesi ihtiva eden zeytinyağı ile karnın üzeri hafifçe ovulur ; Buhur-merhem (cyclameneuropaeum) ve öküz safrası bileklere tatbik edilir.

Katılık, sertlik (rigidity):

Bazı çocuklarda sertlik ,katılık gelişir. Sıkılan hıyarın haşlanmasıyla elde edilen öz ve ya sıkılan hıyarınyağı ve menekşe yağı karıştırılıp bu karışım tedavide kullanılır. Eğer katılık iç tarafta gelişirse ve ya kuruluk humma ve ya şiddetli diyare sonucunda görülürse eklemler saf menekşe yağı ya da onun mumla olan karışımı ile masaj yapılmalıdır.

Öksürük:

Öksürük ve ya soğuk algınlığı olduğunda, sıcak su baş üzerinden serbestçe dökülmelidir ve dili balla kalınca sıvadıktan sonra dilin arkası kusacak gibi parmakla bastırılır bu balgamın çıkarılmasına yardımcı olur ve öksürüğü hafifletir. Akasya zamkı, sütlüce otu zamkı (tragacanth) toz haline getirilmiş ayva tohumu ve şekerle karıştırılmış meyan balı taze sütle her gün az miktarda verilir.

HANNE  ÖZCAN

AZERBAYCAN TIP ÜNİVERSİTESİ

BİFAD GENÇLİK KOMİTESİ ÜYESİ