Ceyhun Ergüven / Ajans Bizim / İsveç / Stockholm
2023 Nobel Kimya Ödülü, küçük kuantum noktaları üzerindeki çalışmaları nedeniyle bilim insanları Moungi Bawendi, Louis Brus ve Alexi Ekimov'a verildi.
Nobel Komitesi, üç araştırmacının, "boyutları özelliklerini belirleyecek kadar küçük nanoparçacıklar olan kuantum noktalarının keşfi ve geliştirilmesi" konusundaki çalışmalar için ödüllendirildiğini bildirdi.
Bawendi ve Brus Amerikalı, Ekimov ise Rus.
Ödül İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından veriliyor ve 11 milyon İsveç kronu (947.700 avro) değerinde.
Ödül, boyutları özelliklerini belirleyecek kadar küçük nanoparçacıklar olan kuantum noktalarının keşfi ve geliştirilmesine verildi.
Nanoteknolojinin en küçük bileşenleri televizyonlardan ve LED lambalardan ışık yayıyor ve ayrıca tümör dokusunu çıkarırken cerrahlara rehberlik edebiliyor.
Günlük hayattaki karşılığı
Ödüllendirilen çalışmaların günlük hayatımızdaki karşılığı, nanopartiküllerin renk oluşturduğu QLED TV setleri ve cerrahların ameliyat sırasında kullandığı tıbbi görüntülemede kanser ilaçlarının daha iyi hedeflenmesinde ve güneş panellerinde kullanılması!
Kazanan üç bilim adamı 11 milyon İsveç kronu para ödülünü kendi aralarında paylaşacak.
Kazananların isimlerinin, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından yapılan resmi duyurudan saatler önce yanlışlıkla açıklandığı ortaya çıktı.
Akademi, bu durumun nedenini anlamaya çalıştığını ve olanlardan dolayı üzüntü duyduğunu açıkladı.
Moungi G. Bawendi, Akademi'ye yaptığı açıklamada "Bu büyük bir onur. Uykuluydum, çok şaşırdım ve çok onurlandım" dedi. Bawendi, Akademi kendisine telefon gelemden önce haberi duymadığını belirtti.
Kuantum noktaları son derece küçük olup milimetrenin sadece birkaç milyonda biri genişliğinde.
Boyutları, enerji verildiğinde yaydıkları ışığın rengini belirliyor. Daha küçük kuantum noktaları mavi, daha büyük noktalar ise sarı ve kırmızı ışık veriyor.
Akademi ödülü açıklarken, "Uzun bir süre kimse bu kadar küçük parçacıklar yapılabileceğini düşünmedi, ancak bu yıl kazananlar tam da bunu başardılar" açıklamasında bulundu.
Kazananların üçü de ABD'de yaşıyor. Rus fizikçi Alexei I. Ekimov 1980'lerde kuantum noktalarını ilk keşfeden kişi olarak tanınıyor. Amerikalı Louis E. Brus, daha sonra, kristallerin sıvı içinde yüzer halde geliştirilebileceğini fark etti.
Paris doğumlu Moungi G. Bawendi, parçacıkları çok daha kontrollü bir şekilde yapmak için bir yöntem icat etti.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, "Kuantum noktaları böylece insanlığa en büyük faydayı sağladığı” görüşünde:
Akademi, "Araştırmacılar, gelecekte esnek elektroniklere, küçük sensörlere, daha ince güneş enerjisi panellerine ve şifreli kuantum iletişimine katkıda bulunabileceklerine inanıyor. Bu küçük parçacıkların potansiyelini keşfetmeye yeni başladık" diye ekledi.
Brus, 1972 yılında AT&T Bell Labs tarafından işe alındı ve 23 yıl boyunca zamanının çoğunu nanokristaller üzerinde çalışmaya ayırdı.
Paris'te doğan ve Fransa, Tunus ve ABD'de büyüyen Bawendi, doktora sonrası araştırmalarını Brus'un yanında yaptıktan sonra 1990'da Massachusetts Institute of Technology’ye (MIT) katıldı ve 1996'da profesör oldu.
Ekimov, Sovyetler Birliği'nde doğdu ve ABD'ye taşınmadan önce Vavilov Devlet Optik Enstitüsü'nde çalıştı. Ekimov 1999 yılında Nanocrystals Technology Inc. şirketinde baş bilim insanı olarak görevlendirildi.
